Efekt vertigo – co to takiego?
Efekt veritgo polega na równoczesnym wykorzystaniu zoomu do tyłu i najazdu kamery na wózku. Inną wersją jest odwrotność – transfokacja do przodu oraz odjazd kamery. Taki zabieg tworzy ujęcie, w którym utrzymywana jest jednakowa wielkość obiektu w kadrze przy jednoczesnej drastycznej zmianie tła, które wydaje się zbliżać lub oddalać. Wykorzystanie tego efektu jest niezwykle wyraźne oraz niepokojące, dlatego zdecydowanie nie powinno się go nadużywać. Zaleca się stosować go wyłącznie wtedy, gdy chcemy pokazać wyjątkowo istotny moment historii.
Efekt vertigo – najważniejsze przykłady
Efekt vertigo został wprowadzony do kinematografii przez Aflreda Hitchcocka w filmie „Zawrót głowy” (1958). Miał on za zadanie wizualizować lęk wysokości głównego bohatera, granego przez Jamesa Stewarta.
Innymi słynnymi przykładami zastosowania tego ujęcia są filmy „Nienawiść” (1995, reż. Mathieu Kassovitz) oraz „Złodziej życia” (2004, reż. D.J. Caruso).
Efekt vertigo – kiedy stosować?
Efektu vertigo często używa się w scenach:
- gdy bohater zdaje sobie z czegoś sprawę,
- gdy jest zaskoczony przez coś, czego się dowiaduje lub co widzi.
Innym zastosowaniem jest wizualizacja ekstremalnych stanów emocjonalnych. Mogą nimi być uczucia takie jak:
- obsesja,
- wściekłość,
- zakochanie się,
- przejmujący lęk,
- stany paranoiczne.
Świetnie sprawdza się również w przedstawianiu stanów związanych z odurzeniem narkotycznym.
W celu oddania gwałtownych emocji zwykle efekt vertigo stosuje się z dużą prędkością. Przez to jest jeszcze bardziej widoczny i mocniej rzuca się w oczy widzowi. W przypadku zrealizowania go przy mniejszej szybkości może być na tyle subtelny, że prawie niezauważalny. Z tego powodu nie niesie z sobą aż takiego ładunku emocjonalnego.
Czasami wykorzystuje się efekt vertigo by zamiast obiektu na pierwszym planie, zaakcentować tło kompozycji. Zwykle w ten sposób sygnalizuje się wypaczoną percepcję otoczenia przez bohatera. Może być ona spowodowana zjawiskami nadprzyrodzonymi lub stanem umysłu. Z tego powodu jest zabiegiem bardzo lubianym przez twórców horrorów.
Efekt vertigo – kwestie techniczne
Obiektyw
Dzięki znajomości zoom ratio obiektywu można w łatwy sposób zorientować się o stopniu nasilenia zmiany perspektywy w tle. Ta informacja będzie również pomocna w określeniu ruchu kamery, by obiekty w kadrze pozostawały cały czas tej samej wielkości.
Im większy stosunek wartości ogniskowych transfokatora, tym efekt vertigo będzie intensywniejszy. Równocześnie jego poprawne zrealizowanie stanie się bardziej wymagające. Związane jest to z koniecznością przeprowadzenia dokładnych obliczeń dotyczących odległości kamery od filmowanego obiektu na początku i na końcu ujęcia. Należy mieć również na uwadze, że w im bliższym planie miałby być filmowany efekt vertigo, tym większym problemem może stać się zniekształcenie lub spłaszczenie widoczne na obiekcie. Zaburzenia te mogą pojawiać się przy wykorzystaniu analogicznie obiektywu krótkiego i długiego.
Sprzęt
Ponieważ odległość od obiektu jest zmienna, do realizacji efektu vertigo konieczny jest ostrzyciel.
Najłatwiejszym sposobem na realizację jazdy w przypadku efektu vertigo jest wykorzystanie dolki. W przypadku użycia steadicamu lub kręcenia „z ręki” konieczne będzie dogranie ruchów trzech członków ekipy – ostrzyciela, szwenkera i spottera.
Istnieje również możliwość wykorzystania systemu zdalnego ostrzenia. W innym przypadku pomocne może być wykorzystanie nakładki follow focus.
Oświetlenie
Z powodu konieczności utrzymania stałej wielkości obiektu w kadrze przez cały czas efektu vertigo, głębia ostrości będzie zależna od otwarcia przesłony. Z tego powodu oświetlenie musi zostać uzgodnione z parametrami koniecznymi do realizacji ujęcia, aby jego jasność była zgodna z oczekiwaniami.
Efekt vertigo – łatwość realizacji
Nie da się ukryć, że poprawna realizacja efektu vertigo wymaga praktyki oraz prób. Niezwykle ważne jest dopasowanie prędkości ruchu kamery i prędkości zmiany ostrości. W przeciwnym wypadku filmowany obiekt może zmieniać swoją wielkość w kadrze podczas zmiany odległości tła, co rozmija się z założeniami tego efektu.